ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΑΡΘΡΟΥ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΤΖΟΥΔΗΣ

Στο μικρό αυτό αφιέρωμα γίνονται κρίσεις για «τα Έργα και τις Ημέρες» του εκλιπόντα  Δημήτριο Αναστασιάδη. Η αγαθοεργός δράση του έχει εξαρθεί από πολλούς και είναι πασίγνωστη, πρωτίστως στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Τερπνή, (κοινοτική βιβλιοθήκη, νηπιοσταθμός, νηπιαγωγείο, γυμνάσιο-λύκειο, μονάδα φροντίδας ηλικιωμένων, Ιερός Ναός των Τριών Ιεραρχών κλπ.). Ιδιαίτερα σημαντική και απτή είναι η «ευεργεσία» του να εξασφαλίσει δουλειά σε εκατοντάδες Τερπνιώτες, και όχι μόνο, που απασχολούνται στο εργοστάσιό του έξω από την Τερπνή. Εξάλλου, πολλές ευεργεσίες του στην ευρύτερη περιοχή είναι λίγο ή και καθόλου γνωστές (όπως η αίθουσα δεξιώσεων στην Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής). Ο εκλιπών όχι μόνο δεν κομπορρημονούσε για τις ευεργεσίες του αλλά απέφευγε να αναφέρεται καν σε αυτές. «Με το τσιγκέλι» του παίρνεις τέτοιες πληροφορίες, λέγει ο φίλος και συμμαθητής μου στο Γυμνάσιο Νιγρίτας, Κώστας Σιαμάκης, στο βιβλίο του ΤΕΡΠΝΗ (Θεσσαλονίκη 2011) 

Δεν είχα την τιμή να γνωρίσω προσωπικά τον εκλιπόντα. Δεν είμαι πλήρως ενήμερος για την όλη δράση του ούτε για τον χαρακτήρα του. Αρκετά από τα στοιχεία που αναφέρω τα έχω πάρει από το ως άνω βιβλίο. Συμβουλεύτηκα και άλλους φίλους, συνομήλικους ή μη, ενώ συμπεριέλαβα και δικές μου θύμησες από τα μαθητικά και φοιτητικά μου χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, η ευθύνη των όσων αναφέρονται στη συνέχεια ανήκει σε μένα και μόνο

ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ από ρίζα

Η απώτερη ρίζα της Τερπνιώτικης οικογένειας Αναστασιάδη βρίσκεται στο όμορφο Μακεδονικό νησί της Θάσου. Όταν το 1821 οι Θάσιοι κινήθηκαν για λευτεριά, όπως και όλος ο Ελληνισμός, ο αυτονομημένος Καβαλιώτης ηγεμόνας της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή κατέλαβε τη Θάσο. Οι επαναστάτες, για να αποφύγουν τα αντίποινα κατέφυγαν σε διάφορα μέρη της τότε αχανούς Οθωμανικής επικράτειας. Έτσι, έναν αιώνα αργότερα, το 1922, η οικογένεια βρέθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Νικομήδειας (το σημερινό Ισμίτ, ανατολικά της Κωνσταντινούπολης, στην Ασιατική πλευρά της Προποντίδας). Από εκεί ήρθε ως πρόσφυγας στην Τερπνή ο Ιωάννης Αναστασιάδης, γιος του οποίου ήταν ο Μιχάλης Αναστασιάδης, κατά νόμον πατέρας του εκλιπόντος Δημήτρη. 

ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ ...και με τόνο!

Θα κάνω εδώ μια «παρένθεση» για να επισημάνω μια αξιοσημείωτη διέγερση της Μακεδονικής μαγιάς του Αναστασιάδη, εν έτει 1977: 

«Τ’ ανασκαφικά ευρήματα της Βεργίνας», γράφει ο Κώστας Σιαμάκης, «σε κτήριο του εργοστασίου του στην Τερπνή φιλοξενήθηκαν αρχικά, καθαρίστηκαν, συντηρήθηκαν, συνταιριάστηκαν, αναδείχθηκαν, κατ’ αίτηση του [καθηγητή Μανώλη] Ανδρόνικου και του κράτους, μέχρι να τοποθετηθούν στ’ αρχαιολογικά μουσεία της Θεσσαλονίκης και της Βεργίνας. Ο Ανδρόνικος δεν ήξερε πως να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του στον Αναστασιάδη».

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ και ΠΑΥΛΙΚΙΑΝΗΣ

Συμπατριώτης του Γιάννη Αναστασιάδη, από την περιοχή της Νικομήδειας, ήταν και ο Σπύρος Παυλικιάνης του Κωνσταντίνου, που ήρθε επίσης ως πρόσφυγας, εγκαταστάθηκε στη Δάφνη της Βισαλτίας, και είχε παιδιά τον Κωνσταντίνο, τον Σταύρο και τη Μαρία.

Ως συμπατριώτες, ο Αναστασιάδης και ο Παυλικιάνης, όχι μόνο διατηρούσαν επαφή αλλά συμπεθέριασαν κιόλας: Η Μαρία Σπύρου Παυλικιάνη παντρεύτηκε τον Μιχάλη Ιωάννου Αναστασιάδη, έναν επαγγελματία σαμαρά, γνωστό στα χωριά γύρω από την Τερπνή. Το ζευγάρι όμως δεν ευτύχησε να αποκτήσει δικά του παιδιά. 

Η ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

Όμως, η Θεία Πρόνοια μερίμνησε να συμπληρώσει το κενό, με τον καλλίτερο τρόπο: Ο αδερφός της Μαρίας, Κωνσταντίνος Σπύρου Παυλικιάνης, παντρεμένος με την Πόντια προσφυγοπούλα Κυριακή, είχε αποκτήσει 4 παιδιά (Νίκος, Σπύρος, Δημήτρης και Γιώργος). Το τρίτο από τα παιδιά, ο Δημήτρης δόθηκε για υιοθεσία στο άτεκνο ζεύγος. Για τα δεδομένα της εποχής, δεν θα άλλαξε και πάρα πολύ το όνομα του υιοθετηθέντος: Από Δημήτριος Παυλικιάνης του Σπύρου και της Κυριακής, το γένος (ποντιακό), έγινε Δημήτριος Αναστασιάδης του Μιχάλη και της Μαρίας, το γένος Σπύρου Παυλικιάνη!

ΤΟ ΞΕΚΛΗΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΠΑΥΛΙΚΙΑΝΗ

Πώς όμως δόθηκε για υιοθεσία ο Δημήτρης, έστω και στην αδερφή του πατέρα του; Κανένας γονιός δεν αποχωρίζεται εύκολα το παιδί του. Εδώ λοιπόν ...βοήθησε η εμφύλια σύγκρουση, που «κατάφερε» ν΄αφήσει ορφανά τα παιδιά του Παυλικιάνη!

Ο Κώστα Σιαμάκης γράφει ότι «οι Γερμανοί σκότωσαν τον πατέρα Κωνσταντίνο Παυλικιάνη στην Αρναία μαζί με πολλούς άλλους». Έψαξα το πράγμα, γνωρίζοντας ότι δυστυχώς στην Αρναία δεν σκότωσαν οι Γερμανοί. Κάποιοι Έλληνες σκότωσαν άλλους Έλληνες. Έτσι, έχοντας μόνο την πληροφορία, ότι προσφυγική πατρίδα του Παυλικιάνη ήταν η Δάφνη, απευθύνθηκα σε έναν Φ/Β-φίλο από τη Δάφνη (δεν αναφέρω το όνομά του διότι δεν ξέρω αν το επιθυμεί). Και μου είπε ο Δαφνιώτης φίλος ότι το όνομα Κωνσταντίνος Παυλικιάνης είναι γραμμένο στο Μνημείο έξω από τη Δάφνη, που είναι αφιερωμένο στους εκτελεσθέντες στο Μαϊμούν Ντερέ το 1943-44. Πράγματι, ψάχνοντας τις φωτογραφίες του υπόψη Μνημείου, βρήκα μεταξύ των θυμάτων και τα ονόματα:

ΠΑΥΛΙΚΙΑΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ

ΠΑΥΛΙΚΙΑΝΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΠΑΥΛΙΚΙΑΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ

Στο Μαϊμούν-Ντερέ λοιπόν, ξεκληρίστηκε η οικογένεια Παυλικιάνη (ο πατέρας Σπύρος και τα παιδιά του Κωνσταντίνος και Σταύρος) από «ομόφυλους» του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ! Και έτσι, η χήρα Κυριακή Παυλικιάνη βρέθηκε μόνη κι έρημη, με 4 παιδιά, ηλικίας 1-6 ετών

Μια ...ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ για το ΜΑΪΜΟΥΝ-ΝΤΕΡΕ

Τί ήταν όμως αυτό το Μαϊμούν-Ντερέ; Ο Κώστας Πασχάλης γράφει στο βιβλίο του «Βασίλης Ραφτούδης» (σελ. 119-120): 

«Από το φθινόπωρο ...του ’43 και ενώ το εαμικό κίνημα κυριαρχούσε στις περισσότερες περιοχές της χώρας, ξεσπούν σκληρές συγκρούσεις εμφύλιου χαρακτήρα με συγκροτημένες ή άτακτες ομάδες ενόπλων εθνικιστών που αρνούνταν την ενσωμάτωσή τους στον ΕΛΑΣ. Οι συγκρούσεις αυτές βρήκαν εύφορο έδαφος ... στην περιοχή Νιγρίτας ...Μια χαράδρα ανατολικά του παλιού Καστανοχωρίου με το ...τοπωνύμιο Μαϊμούν-Ντερέ, θα γίνει το κολαστήριο των αντιφρονούντων. Τα πρώτα θύματα θα προέρχονται από το χώρο του ίδιου του κινήματος, με κύριο κατηγορητήριο την παράβαση των μέτρων συνωμοτικότητας ή την απείθεια στις εντολές του κόμματος. Από τα τέλη του ’43 τα θύματα στην πλειονότητά τους θα προέρχονται από τις τάξεις των εθνικιστών. Αρκετές δεκάδες ήταν οι ‘προσκυνημένοι’ (απλοί πολίτες που έπεσαν σε πλεκτάνη ή σε δυσμένεια)... Τον πρωταγωνιστικό ρόλο στις επί μέρους εκδικάσεις .... διαδραμάτιζε ο περιβόητος για την σκληρότητά του ... ‘αντιφασίστας’. Δικαστικός στο επάγγελμα, δημοκρατικών φρονημάτων και ένθερμος υποστηρικτής των ιδεών που εξέφραζε το ΕΑΜ, έφερε την ευθύνη της λειτουργίας των ανταρτοδικείων και της επιβολής των ‘δικαστικών κυρώσεων’.... ‘Όστις έστω και κατά διάνοιαν αμφισβητήσει το ΕΑΜ, τίμημα θάνατος’ ήταν η βασική αρχή που δημοσίως διατυμπάνιζε ..., και στη βάση αυτής της αρχής αρκετές δεκάδες ήταν αυτοί που χάθηκαν στο Μαϊμούν-Ντερέ, τη χαράδρα που στοίχειωσε τη μνήμη δικαίων και αδίκων».

Οι σφαγές του Μαϊμούν Ντερέ δεν φαίνεται να έχουν άμεση σχέση με τα συμβάντα στην Αρναία, όπου το Φθινόπωρο του 1944 δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτέθηκαν κατά ομάδων ανταρτών της ΠΑΟ, συνέλαβαν 160 άτομα και τους εκτέλεσαν την 1.11.1944. Να ήταν άραγε εκεί και οι Παυλικιάνηδες και να διέφυγαν προς την πατρίδα τους, τη Δάφνη, όπου τους περίμεναν οι «τιμωροί» του Μαϊμούν-Ντερέ; Ίσως κάποια τέτοια «ξώφαλτση» πληροφορία να άκουσε ο Κώστας Σιαμάκης από τον ίδιο τον εκλιπόντα, με τον οποίο ήταν συμμαθητές στο Δημοτικό και παιδικοί φίλοι. 

ΟΧΙ ΣΤΑ ΚΟΜΜΑΤΙΚΑ ΠΑΘΗ

Έκανα παραπάνω λόγο για πιθανή «ξώφαλτση» (αθέλητη) αναφορά του εκλιπόντα διότι, απ’ ότι ξέρω, ο Δημήτρης Αναστασιάδης, παρά τον όλεθρο της οικογένειάς του, έμενε μακριά από τις οποιεσδήποτε κομματικές μικρότητες. Σπάνια περίπτωση για την εποχή μας, όχι όμως και μοναδική: Ένας άλλος συμμαθητής μου στο Γυμνάσιο Νιγρίτας, που έζησε στη ορφάνια αφού ο πατέρας του είχε την ίδια «τύχη» με τους Παυλικιάνηδες, έβλεπε πάντοτε προς ...τ’ αριστερά!

Ας προσθέσω και μια δικιά μου άποψη: Ασχολούμενος χρόνια τώρα με τα συμβάντα της Κατοχής, ιδιαίτερα στη Μακεδονία-Θράκη, και πιο ιδιαίτερα στην περιοχή Κιλκίς-Νιγρίτα-Σέρρες, κατέληξα στο εξής συμπέρασμα: Ελάχιστοι «Εαμίτες» και ελάχιστοι «Παοτζήδες», ευθύνονται για τα πλείστα όσα εγκλήματα της κατοχικής και μετακατοχικής περιόδου. Και τους βάζω σε εισαγωγικά διότι αυτοί οι σφάχτες δεν ήταν ούτε έτσι ούτε αλλιώς. Δεν τους αξίζει κανένας «τίτλος» παρά μόνο το στίγμα του εγκληματία!

ΓΙΑΤΙ Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ;

Η ανθρώπινη περιέργεια υποβάλλει το ερώτημα: Γιατί η χήρα Κυριακή Παυλικιάνη «επέλεξε» να δώσει προς υιοθεσία τον Δημήτρη και όχι ένα από τα άλλα παιδιά της; Η εξήγηση είναι εύκολη για όσους έχουν κάποια «γεύση» από τις συνθήκες των χρόνων εκείνων: 

Κατά πρώτον, το μικρότερο παιδί, ο Γιώργος, ήταν βυζανιάρικο ενός έτους ή και μικρότερο. Δεν γίνονταν να του στερήσει το αναντικατάστατο μητρικό γάλα. 

Από την άλλη μεριά, το μεγαλύτερο παιδί, ο Νίκος, προοριζόταν να συμβάλει στην επιβίωση της οικογένειας εργαζόμενος ήδη από την ηλικία των 6 ετών! Και τον περίμεναν πολλές δουλειές: Να παίρνει την καραβάνα-τενεκεδάκι και να περιμένει στη σειρά για κάποιο συσσίτιο. Να γυρνά στις καλαμιές και να μαζεύει στάχια-μπασιάκια, χρήσιμα για λίγο πλιγούρι. Να συλλέγει λαχανίδες, τσουκνίδες, ματσιάτια, λάπατα και άλλα ...αγαθά της φύσης, χρήσιμα για λαχανόσουπα ή μπουρανί, ίσως και για καμιά πίτα. Να προσέχει τον μικρό Γιωργάκη όταν η μάννα έκανε τις δουλειές του σπιτιού, έπλενε τα κουλόπανα του μωρού, κλπ, κλπ. 

Ο δευτερότοκος Σπύρος, ήταν απαραίτητος συμπαραστάτης του πρωτότοκου. Έξη χρονών ο Νίκος, δεν ήταν δα και παλικάρι! Στις ...μακρινές διαδρομές θα επιδίωκε την παρέα του αδερφού του για μια ψευδαίσθηση ασφάλειας. Μπορούμε να φανταστούμε τα δυο παιδιά πιασμένα χέρι-χέρι να αναζητούν τον ...άρτον τον επιούσιον!

Έτσι, ο «κλήρος» έπεφτε στον τριτότοκο Δημήτρη, που ήταν-δεν ήταν τριών ετών. Μια ηλικία που τα παιδιά είναι πολύ χαριτωμένα, είναι όμως ανώριμα για ...εργασία. 

ΑΝΑΜΙΚΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

Ποιος ξέρει με τί πόνο αποχωρίστηκε τον Δημήτρη της η χήρα Κυριακή Παυλικιάνη! Ένας πόνος ανάμικτος με ικανοποίηση: Δεν θα πήγαινε σε ξένα χέρια, όμως σε κείνα τα χρόνια, για τους Δαφνιώτες η Τερπνή ήταν ξενιτιά (!).Το πολύτιμο αντίτιμο ήταν ότι εξασφαλιζόταν η επιβίωση για ένα από τα παιδιά της. Ο σύννυμφός της (μπατζιανάκης) Μιχάλης Αναστασιάδης ήταν ένας φτωχός σαμαράς, αλλά σίγουρα θα εξασφάλιζε το ψωμί του παιδιού: Οι δουλειές του όλο και θα μεγάλωναν. Τα υποζύγια, κυρίως τα γαϊδούρια, ήταν την εποχή εκείνη μοναδικό μέσο μεταφορών και ...ταξιδιών για όλη τη γύρω περιοχή. Κάθε οικογένεια είχε ένα τουλάχιστον ζώο με σαμάρι, που κάθε τόσο θα ήθελε επισκευή ή αλλαγή.

Από τη ΔΑΦΝΗ στη ΝΙΓΡΙΤΑ

Δεν θα αργούσε η χήρα Παυλικιάνινα να μετακομίσει από τη Δάφνη στη Νιγρίτα. Τώρα πια, μια ανάσα δρόμος θα την χώριζε από την Τερπνή και θα μπορούσε να βλέπει τον Δημήτρη. Δεν ήταν όμως αυτός ο κύριος λόγος που μετακόμισε. Τα χρόνια εκείνα ήταν πολύ δύσκολα. Την κόκκινη (αριστερή) τρομοκρατία του 1944, διαδέχθηκε η λευκή (δεξιά) τρομοκρατία του 1945 και η έναρξη του εμφυλίου (τρίτου γύρου) του 1946. Μια απροστάτευτη χήρα με μικρά παιδιά ήταν εύκολο θύμα και για τους μεν και για τους δε. Στην Νιγρίτα είχαν εγκατασταθεί κρατικές αρχές που παρείχαν κάποια ασφάλεια. Υπήρχε αστυνομία, στρατός, κάποιοι γιατροί, ένα υποτυπώδες Νοσοκομείο και άλλα ιδρύματα, ακόμα και Ορφανοτροφείο.

ΣΤΟ ΟΡΦΑΝΟΤΡΟΦΕΙΟ ΝΙΓΡΙΤΑΣ

Όπως με πληροφόρησε ο συμμαθητής μου στις πρώτες τάξεις του Γυμνασίου Νιγρίτας, Βασίλης Βασιλειάδης (με καταγωγή από τη Βέργη Βισαλτίας), το Ορφανοτροφείο Νιγρίτας λειτουργούσε στο κτίριο (καπναποθήκη) του Γκράτζιου, που βρισκόταν πίσω ακριβώς από το σημερινό Γυμνάσιο-Λύκειο. Ο ίδιος ο Βασίλης φιλοξενήθηκε εκεί για 9-10 χρόνια, ώσπου έφυγε για να σπουδάσει «ηλεκτρολόγος» σε μια τεχνική σχολή στη Λέρο. Στο Ορφανοτροφείο βρήκαν «καταφύγιο» και τα παιδιά της χήρας Παυλικιάνη. Τους θυμάται πολύ καλά ο Βασίλης, που περιγράφει τον Νίκο Παυλικιάνη ως πανέξυπνο και δραστήριο. Θυμάται ότι ήταν  και «ένας αδερφός του Νίκου», κατά πάσαν πιθανότητα ο Σπύρος. Ο μικρός Γιώργος Παυλικιάνης ίσως πήγε αργότερα. [Για τους Φ/Β φίλους από την Αγία Παρασκευή Βισαλτίας, σημειώνω ότι στο ορφανοτροφείο αυτό φιλοξενήθηκε και ο συμμαθητής μου στο Δημοτικό Γεράσιμος Αρβανίτης (Σίμος)]

Στο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΝΙΓΡΙΤΑΣ

Τη σχολική χρονιά 1951-52, ο Νίκος Παυλικιάνης, μετά από εισαγωγικές εξετάσεις, φοιτούσε στην πρώτη τάξη του (6/ταξίου) Γυμνασίου Νιγρίτας. Όταν, δυο χρόνια αργότερα εισαχθήκαμε στο ίδιο Γυμνάσιο εγώ και ο Κώστας Σιαμάκης, ο Νίκος ήταν  στην Τρίτη τάξη (ή Ε’, όπως την έλεγαν τότε). Στη συνέχεια όμως έχασε δυο χρονιές και τον προλάβαμε. Αυτή η γυμνασιακή στασιμότητά του (ας την πω έτσι), οφείλεται στο γεγονός ότι ο Νίκος είχε πλέον αναλάβει πλήρως την ...αρχηγία της οικογένειας, και εργαζόταν ακατάπαυστα για τη συντήρησή της: Έγραφε επιγραφές για τα καταστήματα της Νιγρίτας, που ήταν καλλιτεχνικότατες, με κατάλληλες ζωγραφιές κλπ. Φυσικά, τα κατάφερνε και με ποικίλες άλλες δουλειές. 

Στις αρχές Μαΐου του 1956, ολόκληρη η Ελλάδα σείονταν από διαμαρτυρίες για τον εξαγγελθέντα απαγχονισμό των Κυπρίων αγωνιστών της ΕΟΚΑ, Καραολή και Δημητρίου. Στο Γυμνάσιο Νιγρίτας είχαμε 3/ήμερη αποχή από τα μαθήματα με συνεχείς διαδηλώσεις, πορείες, ψηφίσματα κλπ. Ο Νίκος Παυλικιάνης ήταν πρωταγωνιστής, με επινόηση συνθημάτων, σύνθεση πατριωτικών ποιημάτων, κατασκευή πλακάτ και πανό με συνθήματα, σατιρικές παραστάσεις κλπ. Θυμάμαι που είχε ζωγραφίσει τον Χάρντινγκ (τον τότε Άγγλο Διοικητή της Κύπρου) με σώμα ...σκύλου!

Αξιομνημόνευτο είναι το γεγονός ότι ο Νίκος συνδύασε την πατριωτική του δραστηριότητα με την επιχειρηματικότητα: Κάθε μαθητής παρέδωσε στο σπίτι του Παυλικιάνη ένα φανελάκι, κολλαρισμένο στη μπροστινή όψη. Ο Νίκος, έναντι αμοιβής, ανέλαβε να αποτυπώσει στο φανελάκι την Κύπρο δαφνοστεφανωμένη, καθώς και ένα κατάλληλο σύνθημα. Με αυτά τα φανελάκια κάναμε τις διαδηλώσεις και πορείες. Θυμάμαι, όταν παρέδωσα εγώ το φανελάκι μου, τον Νίκο να εργάζεται πυρετωδώς, τα δυο αδέρφια του να βοηθούν, και την μητέρα Κυριακή Παυλικιάνη να έχει την ...διακριτική εποπτεία! Δεν θυμάμαι αν φορούσε σιαλβάρι ή «ευρωπαϊκά», πάντως δεν ήταν φουστανού (σαν τη μάννα μου). Είχε την εμφάνιση αρχόντισσας!

ΟΙ ΣΠΟΥΔΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ

Προφανώς ο Δημήτρης βοηθούσε από μικρός τον πατέρα του Μιχάλη, και είχε μυηθεί στη σαγματοποιία και σε κάποια ξυλουργική, αφού ο σκελετός του σαμαριού (τα κουτσάκια κλπ) είναι ξύλινος. 

Όταν τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο της Τερπνής, δεν ήρθε στο Γυμνάσιο Νιγρίτας, όπως θα ήταν αναμενόμενο. Δεν είναι σαφές τί ακριβώς έκανε μετά το Δημοτικό. 

Ο Κώστας Σιαμάκης αναφέρει ελάχιστα και σποραδικά στοιχεία για τις μετέπειτα σπουδές του: «Στα 18 του, έγινε ένας καλός ξυλουργός, απόφοιτος σχετικής τεχνικής σχολής στην Καστοριά, κι αμέσως σ’ενα χρόνο έγινε ένας καλός τεχνίτης μονώσεων... [Σε ηλικία] 20 ετών [ήταν] απόφοιτος του εξαταξίου γυμνασίου και υδραυλικός».

Προσθέτω και μια άλλη πληροφορία που μου είπε ο Κώστας: Ο εκλιπών του είχε πει ότι ήταν «μεγαλοσπουδαγμένος», ότι δηλαδή πραγματοποίησε τις όποιες σπουδές του (κλασσικές και επαγγελματικές) σε ηλικία μεγαλύτερη της κανονικής. 

Ας προσπαθήσω να κάνω μια σύνθεση, με βάση τα παραπάνω (εντάξει, και με λίγη φαντασία!):

Σε ηλικία περίπου 13-14 ετών (το 1953-54) ο Δημήτρης πήγε σε μια «τεχνική σχολή» στην Καστοριά. Κατά πάσαν πιθανότητα η σχολή αυτή ήταν «της Φρειδερίκης», όπως και εκείνη στη Λέρο όπου σπούδασε ο προαναφερθείς συμμαθητής μου Βασιλειάδης. Το ουσιώδες όμως είναι ότι ο Δημήτρης επέλεξε να σπουδάσει ξυλουργός, μια τέχνη στην οποία ήταν κάπως μυημένος. Σίγουρα εργαζόταν και έξω από τη σχολή, εξασφαλίζοντας χαρτζιλίκι. 

Φαίνεται όμως ότι τελικά διαπίστωσε ότι δεν έπρεπε να μείνει μόνο με την ξυλουργική. Είναι μια πολύ καλή τέχνη, πλην όμως στα χρόνια που αναφερόμαστε είχε γίνει του συρμού, μαζί με εκείνη του κτίστη. Αρκεί να πω ότι την ίδια χρονιά (ίσως και ένα έτος αργότερα) είχε ανοίξει και στη Νιγρίτα σχολή, ολιγόμηνης διάρκειας, για μαραγκούς και κτίστες. Λειτουργούσε κάπου στους Τσιακαλάδες, κοντά στο "πηγάδι της Γερακίνας".

Έτσι, ο Δημήτρης αποφάσισε να σπουδάσει στη σχολή της Καστοριάς μια πιο «μοντέρνα» τέχνη, αυτή του υδραυλικού (που περιλαμβάνει και τις ΜΟΝΩΣΕΙΣ).  Ταυτόχρονα αντιλήφθηκε ότι μαθαίνεις καλλίτερα μια μοντέρνα τέχνη και εξασφαλίζεις τυπικά προσόντα όταν «ξέρεις γράμματα». Και, όντας εργαζόμενος, άρχισε να φοιτά σε νυχτερινό Γυμνάσιο.

ΕΝΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ ΕΚΚΟΛΑΠΤΕΤΑΙ

Δεν έχει και μεγάλη σημασία πόσα από τα ανωτέρω έγιναν στην Καστοριά και πόσα στη Θεσσαλονίκη, όπου μετακόμισε ο Δημήτρης. Στη συμπρωτεύουσα τον καιρό εκείνο υπήρχε οργασμός ανοικοδόμησης. «Μοντέρνες» πολυκατοικίες ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια, με το σύστημα της αντιπαροχής. Ο Δημήτρης, δεν θα άργησε να αντιληφθεί ότι κάποιοι «εργαζόμενοι» δεν δούλευαν με μεροκάματο αλλά με συμβόλαια: Οι ανάδοχοι των έργων (εργολάβοι) έδιναν σε υπεργολαβίες πολλές από τις εργασίες (υδραυλικές εγκαταστάσεις, σοβατίσματα, λούκια-αποχετεύσεις, μωσαϊκά, επενδύσεις πλακιδίων κλπ). Διαπίστωσε επίσης πως, όταν έχεις στο χέρι συμβόλαιο υπεργολαβίας από δημόσιο έργο (ας πούμε για τα σοβατίσματα), σου ανοίγουν διάπλατα τις πόρτες τόσο «η αγορά» όσο και οι Τράπεζες. Ένα βήμα ακόμα και γίνεσαι εργολάβος. Άλλο ένα και είσαι επιχειρηματίας ...παντός καιρού. Για του λόγου το αληθές, καταθέτω ότι ένας ξάδερφός μου, που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’60 ως εργάτης-σοβατζής στη Θεσσαλονίκη, εξελίχθηκε σε εργολάβο οικοδομών. Μάρτυς μου η κόρη του, πως ως Φ/Β-φίλη ...μας διαβάζει!. Αλλά και τώρα, γράφοντας τις γραμμές αυτές, βλέπω έναν Αλβανό που ήρθε ως εργάτης πριν λίγα χρόνια και εξελίσσεται σε δεινό επιχειρηματία: Απασχολεί 8 άτομα (Αλβανούς και Βούλγαρους) που τα μοιράζει σε 3 συνεργεία τα οποία εργάζονται σε 5-6 δουλειές συγχρόνως. Δουλεύει ο ίδιος και χειρονακτικά μαζί τους. Νάναι καλά ο άνθρωπος. Πάει για μεγαλοεπιχειρηματίας! 

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΒΗΜΑ

«Όταν ήμασταν 20 ετών», λεει ο Κώστας Σιαμάκης, «συνάντησα [τον Δημήτρη Αναστασιάδη] ...στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης να εργάζεται ιδιοχείρως στην εγκατάσταση μονωτικών του καλοριφέρ».

Την ίδια μάλλον χρονιά, το 1960, συνάντησα και γω, στο πεζοδρόμιο μπροστά από το Χημείον τον συμμαθητή μου Νίκο Παυλικιάνη μαζί με δύο αδερφούς του, τον Δημήτρη και άλλον έναν. Μου είπε τότε ο Νίκος ότι ασχολούνται με μονώσεις πάσης φύσεως (θερμικές, ακουστικές κλπ) και ότι αυτοί είχαν κάνει και τις μονώσεις στην μόλις ανεγερθείσα Φυσικομαθηματική Σχολή. 

Για να είμαι ειλικρινής, δεν τον πολυπίστεψα: Ο Νίκος, ήταν λιγάκι πομπώδης, όχι μόνο στα ποιήματα που έγραφε. Σε κάθε αφήγησή του υπήρχε το στοιχείο της υπερβολής. Να όμως που έπεσα έξω, αφού τα ίδια σχεδόν λεει και ο Κώστας Σιαμάκης. Μόνο που του τα είπε ο Δημήτρης, εμφανιζόμενος μάλιστα ως «το αφεντικό» (να η «υπεργολαβία» που είπαμε παραπάνω!). Τα 4 αδέρφια  λοιπόν, είχαν ανταμώσει τότε και εργάζονταν στις μονώσεις. Δεν ξέρω πότε χώρισαν οι δρόμοι τους. Πάντως, όπως μου είπε ο Κώστας, (και) οι άλλοι Παυλικιάνηδες είχαν δική τους εταιρεία μονώσεων.

ΡΑΓΔΑΙΑ ΑΝΕΛΙΞΗ

Όπως γράφει ο Κώστας Σιαμάκης, ο Δημήτρης Αναστασιάδης [μόνος ή μαζί με τ’ αδέρφια του], ανέλαβε επίσης τις μονώσεις «στο τεράστιο Πολυτεχνείο [Θεσσαλονίκης], στην Ιατρική Σχολή, στο ΑΧΕΠΑ και σ’άλλα μεγάλα κτήρια». Το 1968 τον συνάντησε στη «βιομηχανική-βιοτεχνική ζώνη» Θεσσαλονίκης. Εκεί, ο Δημήτρης είχε «από πολύν καιρό» τα γραφεία της επιχείρησής του ΒΙΜΟ (Βιομηχανία Μονωτικών), που αργότερα μετονομάστηκε FIBRAN, ενώ το εργοστάσιό του το είχε στην Τερπνή.

«Έπειτα ...πήρε από γερμανικές βιομηχανίες την αποκλειστικότητα ...κάποιων μονωτικών»., ενώ κατασκεύαζε και ο ίδιος «δικά του μονωτικά» στην Τερπνή. Παραλλήλως ασχολήθηκε με την ανέγερση προκατασκευασμένων κτηρίων. Η δουλειά αυτή πήγαινε εξίσου καλά με τις μονώσεις. Έτσι, το 1976 είχε στημένο ένα δεύτερο εργοστάσιο προκατασκευασμένων κτηρίων στη Σαουδική Αραβία. Στη συνέχεια όμως αγόρασε από την Ιαπωνία «προηγμένη τεχνογνωσία μονωτικών», οπότε πούλησε το εργοστάσιο στην Αραβία και ασχολήθηκε εντατικότερα με τα μονωτικά, στήνοντας εργοστάσια «στη Βουλγαρία, στη Σλοβενία, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία» και επεκτείνοντας το εργοστάσιο της Τερπνής, τη «μητέρα των άλλων επιχειρήσεών» του. Έχει επίσης δικά του λατομεία Βασάλτη και Αμφιβολίτη «σε διάφορα μέρη της Ελλάδος και στο βουνό της Τερπνής». Από τα πετρώματα αυτά βγάζει προϊόντα πετροβάμβακα, τα οποία «εξάγει σε 50 χώρες ...ακόμα και στη Γερμανία και στις ΗΠΑ».

ΠΟΥ ΒΡΗΚΕ ΤΑ ΛΕΦΤΑ;

Το ερώτημα αυτό έχει τεθεί από τους αείποτε και πανταχού παρόντες ψιθυριστές. Είναι συνάνθρωποί μας της διπλανής πόρτας. «Αποφαίνονται» ανωνύμως (και άρα εκ του ασφαλούς) ενώ συγχρόνως είναι και πειστικοί! 

Στα εκτεθέντα, αμέσως ανωτέρω, δίνεται τεκμηριωμένη απάντηση στο ερώτημα αυτό. Ο Αναστασιάδης δεν «βρήκε» ούτε δραχμή σπασμένη. Τα όποια «λεφτά» είδαμε και βλέπουμε, τα έκανε ο ίδιος. Τα δημιούργησε.

Ο Κώστας Σιαμάκης, χωρίς να αναφερθεί ευθέως στους ψιθύρους και στους ψιθυριστές, δίνει μια εμπεριστατωμένη αλλά ...διπλωματική απάντηση: «Αν δεν υπήρχε η ευφυΐα, το ταλέντο και η τερατώδης εργασία του Αναστασιάδη, θα του χρειαζόταν για το ξεκίνημα 1 κυβικό μέτρο χρυσές λίρες, που ζυγίζει ...20 τόνους και μπορεί να κουβαληθεί μόνο με δύο τεράστιες νταλίκες». Σε άλλο σημείο του βιβλίου του, γράφει: «Ξυπνάει [ο Αναστασιάδης] κάθε μέρα ...στις 5 το πρωί και κοιμάται στις 11 το βράδυ»  

Τί λένε όμως οι ψιθυριστές; Βρήκε λίρες, λένε, πάνω στο βουνό. Υπήρχαν εκεί από τον καιρό της Κατοχής. Ο πατέρας του είχε αποκαλύψει το «μεγάλο μυστικό» στη θετή μητέρα του! Ποιος πατέρας του όμως; Ο θετός πατέρας του, ο Μιχάλης Αναστασιάδης, δεν μπλέχτηκε στην Κατοχή, ούτε με τους μεν ούτε με τους ...δεν. Ο φυσικός πατέρας του, ο Παυλικιάνης, αν μπλέχτηκε θα μπλέχτηκε με την ΠΑΟ. Αν όμως αυτός ήταν ο αρχικός γνώστης του «μεγάλου μυστικού», γιατί να το πει στην αδερφή του, σύζυγο του Μιχάλη Αναστασιάδη, και όχι στη δικιά του σύζυγο και μητέρα των 4 παιδιών του;

Υπάρχει όμως και άλλο αδιέξοδο στην εκδοχή αυτή: Η οργάνωση της ΠΑΟ είχε ελάχιστη χρηματοδότηση. Συγκεκριμένα, της δόθηκαν εν όλω 5000 λίρες στα τέλη του 1942, από τον τότε Αντιπρόεδρο της εξόριστης κυβέρνησης του Καΐρου, Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Και είναι ιστορικά αποδειγμένο ότι μεταφέρθηκαν στην ΠΑΟ από τον υπολοχαγό Παλαμήδη. Δεν έμεινε τίποτα για να ...κρυφτεί σε οποιοδήποτε βουνό. Αλλά και στην υποθετική περίπτωση που όλες οι παραπάνω λίρες πήγαν στα χέρια του Παυλικιάνη, δεν ξεπερνούσαν τα 40 κιλά, βάρος πολύ μικρότερο από τα «γαϊδαροφορτία» που «κατέβαζε» από το βουνό (κατά τους ψιθυριστές) ο Αναστασιάδης: Αν δεχτούμε την εκτίμηση του Σιαμάκη, δεν θα έφταναν ούτε όλα τα γαϊδούρια της Βισαλτίας για να κατεβάσουν από το βουνό το πολύτιμο φορτίο. Ας δώσουμε λοιπόν ένα τέλος στη ...γαϊδουρολογία!

ΤΙ «ΕΙΔΑΝ» ΟΙ ΨΙΘΥΡΙΣΤΕΣ;

Μια σοφή λαϊκή παροιμία λεει ότι «χωρίς φωτιά καπνός δεν βγαίνει». Έτσι λεω και γω. Κάποιος «καπνός» σίγουρα υπήρξε, έστω και από ...ψιθυριστική αυτανάφλεξη. Λέγω λοιπόν ότι ο Αναστασιάδης «πήρε στροφές» όταν για πρώτη φορά άκουσε για τις φοβερές ιδιότητες που έχουν κάποιες πέτρες που ονομάζονται αμφιβολίτες και Βασάλτες. Τότε, άρχισε να το ψάχνει επί τόπου. Μήπως αυτές οι θαυματουργές πέτρες υπάρχουν και στο βουνό της Τερπνής; Πως όμως να αναγνωρίσει ο ίδιος αυτές τις πέτρες; Με άριστα στην Ορυκτολογία-Πετρογραφία (εν έτει 1961) σας διαβεβαιώ ότι είναι πολύ δύσκολο, ακόμα και για ...σπουδαγμένους! Και έτσι, άρχισε να κατεβάζει από το βουνό γαϊδουροφορτία με πέτρες και να τις προσκομίζει ως δείγματα σε ειδικούς Γεωλόγους. Θυμάμαι ότι κατα το σχολικό έτος 1960-61, στο Εργαστήριο Ορυκτολογίας-Πετρογραφίας του Πανεπιστημίου (καθηγητής ο Κόκκορης, Επιμελητής ο Σολδάτος) έχονταν για ταυτοποίηση δείγματα πετρωμάτων από "την περιοχή Νιγρίτας".  Και έτσι, είδαν καπνό και ...άναψαν οι ψιθυριστές της Τερπνής, και όχι μόνο.      

ΚΑΙ ...ΥΠΟΨΙΘΥΡΟΙ 

Έτσι είπα να ονομάσω κάποιους άλλους ψιθύρους που μουρμουρίζουν οι «ευαίσθητοι» στα περιβαλλοντικά θέματα: Μιλάνε για οσμές, για σωματίδια που ρυπαίνουν τον αέρα κλπ.

Περνώ κάπου-κάπου έξω από το εργοστάσιο της Τερπνής και μένω κάποιες ώρες στα ...πέριξ. Μέχρι σήμερα ...δεν μύρισα τίποτα, ούτε αισθάνθηκα καμιά δυσφορία. Ομολογώ πάντως ότι δεν έχω ιδιαίτερα ανεπτυγμένη την αίσθηση της όσφρησης. Εκείνο που έχω να πω στους «ευαίσθητους», που ...μυρίζουν ή δυσφορούν, είναι να αποταθούν στην αρμόδια υπηρεσία και να ζητήσουν να πληροφορηθούν: (α) Αν για το υπόψη εργοστάσιο προβλέπεται η κατάθεση μελέτης για διάθεση αποβλήτων. (β) Αν, εφόσον προβλέπεται, έχει κατατεθεί και έχει εγκριθεί τέτοια μελέτη. (γ) Αν, εφόσον κατατέθηκε και εγκρίθηκε τέτοια μελέτη, τηρείται κιόλας.

Είναι προτιμότερο να επιδοθούμε σε μια διαδικασία σαν την ανωτέρω παρά να φωνάζουμε άνευ γνώσης. Κινδυνεύουμε να μιμηθούμε τον τσιόμπανο που φώναζε κάθε τόσο λύκος, λύκος! Και όταν ήρθε πράγματι ο λύκος δεν τον πίστευε κανένας!   

Να σημειώσω τέλος ότι, όταν ήμουνα ...στο κουρμπέτι, αρμόδια υπηρεσία στον Νομό Σερρών (νυν Αντιπεριφέρεια) ήταν η Διεύθυνση Υγείας. Η υπηρεσία στην οποία είχα την τιμή να εργάζομαι συνέδραμε τη Διεύθυνση Υγείας με τη λήψη δειγμάτων από καμιά σαρανταριά σημεία του Νομού, με τη μέριμνα για τις κατάλληλες αναλύσεις κλπ. Από την πολύχρονη αυτή ενασχόλησή μου διαπίστωσα ότι: Όλοι οι υπόχρεοι υπέβαλλαν τις προβλεπόμενες μελέτες και έπαιρναν τις κατάλληλες άδειες. Εκεί που ...χώλαινε το πράμα ήταν ότι μερικοί υπόχρεοι δεν τηρούσαν τις εγκριθείσες μελέτες! (εκμεταλλευόμενοι και τα κενά στη λειτουργία των αρμόδιων υπηρεσιών).

 ΕΠΙΛΟΓΙΚΑ

Κλείνοντας, θα πω μια τελευταία εμπειρία μου: Άρχισα την επαγγελματική καριέρα μου από τη Δυτική Ρούμελη. Και ομολογώ ότι ζήλεψα (και ζηλεύω) τους Ρουμελιώτες για την αγάπη που έχουν στον τόπο τους και στους συμπατριώτες τους που πάνε μπροστά. Το ίδιο συμβαίνει με τους Κρητικούς, τους Πελοποννήσιους κλπ.

Ας πούμε και μεις έναν καλό λόγο για τον Δημήτρη Αναστασιάδη. Ήταν ένας πετυχημένος Επιχειρηματίας, ένας Μεγάλος Ευεργέτης, ένας Ευπατρίδης!'

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΡΤΖΟΥΔΗΣ