(H "τούμπα'(τύμβος;)της Βισαλτίας. Τριπλάσια σε μέγεθος(!)του λόφου Καστά, είχε προσελκύσει και αυτή κατά το παρελθόν,  διάφορες φανταστικές θεωρίες περί τάφου του Μ.Αλεξάνδρου...©www.visaltis.net)

(σ.σ.Β.Η διαχρονική συνήθεια,οποιοδήποτε αρχαιολογικό εύρημα στον Ν.Σερρών και κατ'επέκτασιν στην Μακεδονία,να ταυτίζεται στην λαϊκή φαντασία,με τον Μ.Αλέξανδρο ή με τον τάφο του..)

Του Γ.Μπαρτζούδη

“Οτιδήποτε μυρίζει αρχαιότητες”, λέει ο Άμποτ, “αποδίδεται από τους χωρικούς της Μακεδονίας στους δυο μεγάλους βασιλιάδες αυτής της χώρας. Τα τραγούδια και οι παραδόσεις τους, για τα οποία είναι πολύ περήφανοι, θεωρούν ότι ανάγονται «στα χρόνια του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου-και του Ηρακλή», μια συμπυκνωμένη περίοδος στην οποία διαμοιράζονται όλα τα απομεινάρια του παρελθόντος με άψογη αμεροληψία.

(Από το βιβλίο του Abbott, Macedonian Folklore, Cambridge 1903, p. 279-289)Πηγαίνοντας από Δράμα προς Καβάλα, και λίγο παράμερα από το δρόμο, βρίσκονται τα συμπαγή απομεινάρια από μια αρχαία πύλη που βλέπει προς τα ερείπια των Φιλίππων. Αυτό το οικοδομικό απομεινάρι είναι γνωστό στις λαϊκές μάζες ως «το Παλάτι του Μεγάλου Αλεξάνδρου». 

Στο Ντεμίρ Χισσάρ ήτοι «Σιδηρόκαστρο», επί της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Σερρών, υπάρχουν υπολείμματα από ένα παλιό κάστρο ή φρούριο, με θέα το φαράγγι, στις πλευρές του οποίου η πόλη είναι σφηνωμένη. Αυτά τα ερείπια αποδίδονται στον βασιλιά Φίλιππο. Ένα πέτρινο δοχείο που ανακαλύφθηκε στο φαράγγι πριν από λίγο καιρό, ονομάστηκε αμέσως χρηματοκιβώτιο ή θησαυροφυλάκιο του βασιλιά Φίλιππου.
Η ίδια ρομαντική παράδοση διακρίνει, σε δυο λείες πέτρες που βρίσκονται στη βραχώδη όχθη του τοπικού ποταμού που διασχίζει το φαράγγι, το «πλυσταριό» πάνω στο οποίο οι βασιλοπούλες, οι κόρες του βασιλιά Φιλίππου, πήγαιναν και λεύκαιναν τα ρούχα τους, όπως ακριβώς κάνουν οι Μακεδόνισσες μέχρι τις μέρες μας.

Οι δυο μεμονωμένοι βράχοι στην πεδιάδα των Σερρών, που ήδη έχουν αναφερθεί ως «Δρακόπετρες»
(1), ονομάζονται από τους κατοίκους της Νιγρίτας «Πέτρες του Μεγάλου Αλεξάνδρου», υπονοώντας ότι αυτός τις έχει ρίξει. Μήπως δεν είχε ζήσει σε μια εποχή κατά την οποία, σύμφωνα με τα λεχθέντα από έναν αγωγιάτη, «ο Θεός αξίωνε τους αντρειωμένους»;. Επίσης, κοντά στο χωριό Σταυρός, στην ανατολική ακτή της Χαλκιδικής και λίγο βορειότερα από τη θέση στην οποία τοποθετούνται από πολλούς τα Στάγειρα, η γενέτειρα του Αριστοτέλη, υψώνεται ένα βουνό ανώνυμο στους χάρτες που είναι γνωστό στους χωρικούς ως «το Βουνό του Αλεξάνδρου» ή, λιγότερο ορθώς, «της Αλεξάνδρας», μια ονομασία ιδιαίτερα πετυχημένη σε μια περιοχή που σχετίζεταιμε το όνομα του διάσημου δασκάλου του Αλεξάνδρου.

Νότια από τον Σταυρό βρίσκεται το χωριό Λυμτζιάσδα, που οι ντόπιοι ανάγουν στο όνομα της μητέρας του Αλεξάνδρου (της Ολυμπιάδας), μια αναγωγή «καθόλου απίθανη» σύμφωνα με τον Leake. Ο περιηγητής αυτός αποδίδει, λιγότερο ορθά, το όνομα του χωριού ως Λυμπιάδα και σχετικά με την ετυμολογία σημειώνει ότι η παράλειψη του αρχικού «Ο» και η μετατροπή από Λυμπιάδα σε Λυμπτζιάδα υπάγονται στη συνήθη πορεία των αλλοιώσεων λόγω επίδρασης της λατινικής γλώσσας μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση. Στην ίδια παράγραφο ο Leake σημειώνει ότι «σε μια τοποθεσία λίγο παρακάτω από το παλάτι του Αγά του Κάστρου, όπου μερικά υπολείμματα από κολόνες είναι ακόμα ορατά, λέγεται ότι βρίσκονταν το νομισματοκοπείο του Αλέξανδρου. 

Τόσον οι Τούρκοι όσο και οι Έλληνες, ακόμα και οι πιο φτωχοί χωρικοί, είναι εμποτισμένοι με την ιστορία του Αλεξάνδρου, μολονότι μερικές φορές η ιστορία αυτή είναι παράξενα παραμορφωμένη, και όχι σπάνια ο Αλέξανδρος συγχέεται με τον Σκεντέρμπεη». Το ξόρκι κατά το οποίο το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου χρησιμοποιείται για να διώξει τα δαιμόνια του ανεμοστρόβιλου είναι ένα ακόμη παράδειγμα της αντοχής της παράδοσης, και επίσης επισημαίνει το καταπληκτικό φωτοστέφανο το οποίο, κατά τη διάρκεια των αιώνων της άγνοιας, έχει συγκεντρωθεί γύρω από την προσωπικότητα του μεγάλου Βασιλιά. Στη λαϊκή αντίληψη ο Αλέξανδρος έρχεται να καλύψει μια πτυχή ανάλογη με εκείνη που κατέχει ο Σολομών στις Αραβικές Νύχτες και άλλες ανατολίτικες συνθέσεις. Πιστώνεται με μια μυστηριώδη δύναμη πάνω στα πνεύματα του κακού, και το όνομά του είναι ικανό να τα ξορκίσει....

Αρκεί η διαπίστωση ότι η διήγηση υπό τη λαϊκή ονομασία "Φυλλάδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου", είναι εδώ και καιρό ένα από τα αγαπημένα αναγνώσματα των κατώτερων τάξεων σε όλο τον ελληνικό κόσμο, και έχει βοηθήσει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο να κρατήσει τη μνήμη του μεγάλου κατακτητή(3) φρέσκια αλλά και συγκεχυμένη. Πολλές τέτοιες φυλλάδες πωλούνται ετησίως στους χωρικούς της Μακεδονίας από πλανόδιους βιβλιοπώλες και από έναν τέτοιο απέκτησα και εγώ μια φυλλάδα με το ευτελές ποσό του ενός πιάστρου, ίσο με 2,25 στερλίνες (2)....”

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
(1) Στις σελίδες 263-64, ο Άμποτ (που παραπέμπει στο πόνημα του Α.Δ.Γούσιου «Η κατά Παγγαίον χώρα...», Λειψία 1894) σημειώνει ότι οι «Δρακόπετρες» (ή «Πέτρες του Μεγάλου Αλεξάνδρου», κατά την Νιγριτινή εκδοχή) είναι «δυο μοναχικοί βράχοι στην πεδιάδα των Σερρών, όχι μακριά από το χωριό Λακκοβίκια», (παλιά Μεσολακκιά, περίπου 7 χιλιόμετρα ανατολικά της σημερινής Νέας Μεσολακκιάς). Από την περιγραφή του Γούσιου (σελ.27) συμπεραίνεται ότι οι Δρακόπετρες βρίσκονταν κάπου κοντά στη σημερινή Νέα Μεσολακκιά.

(2) Ο Άμποτ, όπως υποσημειώνει, με το όνομα «Φυλλάδα ...», αναφέρεται στην έκδοση «Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου του Μακεδόνος: Βίος, Πόλεμοι και Θάνατος αυτού», Αθήναι, Ι. Νικολαϊδης, 1898. Τονίζει επίσης ότι η διήγηση της Φυλλάδας έχει την αρχή της στον «Ψευδοκαλλισθένη» που πρωτοεμφανίστηκε στην Αίγυπτο τον 2ο αιώνα π.Χ. και εκθέτει εκτενή περίληψη του σχετικού κειμένου.

(3) Οι θρύλλοι για τον Μεγαλέξανδρο συνεχίζονται και σε νεώτερα χρόνια: Έλεγαν οι παλαιότεροι ότι, καθώς ζευγάριζαν τα χωράφια στο ύψωμα Μουγγίλα (μεταξύ Ξυλότρου και Φυτοκίου), το αλέτρι σκάλωνε σε πιθάρια και σε μεγάλες πέτρινες πλάκες. Και η λαϊκή φαντασία έκανε τη «διάγνωση» είτε ότι παλιά το χωριό (Ξυλότρο) βρίσκονταν στη Μουγγίλα είτε ότι εκεί είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου! 


Και να ...του λόγου το αληθές: «Εντός του χειμάρρου της Τερπνής, μεταξύ των χωρίων Ξυλοτρού (sic) και Φυτοκίου ...κατά τας ενεργηθείσας εκεί το θέρος του 1950 σκαφικάς εργασίας υπό της ... ΥΣΣΥΕΜ, ανευρέθησαν αγγείά τινα, εκ των οποίων το σημαντικώτερον ήτο ερυθρόμορφος κωδωνοειδής κρατήρ των μέσων του 4ου αιώνος π.Χ. (Χρονικά Αρχαιολογικά, Ανασκαφαί ...εν Μακεδονία και Θράκη ...1940-1950, Χ.Ι. Μακαρόνας, σελ 648). Σημειώνεται ότι ο χείμαρρος Τερπνής «γλύφει» το ύψωμα Μουγγίλα που βρίσκεται (για όσους ξέρουν την περιοχή) ανάμεσα στα πάλαι ποτέ «τσιαϊρια» και «σιαφάρια» του Ξυλότρου και στον Τσιαρπισ’νό ποταμό (χείμ.Τερπνής).

Ήτοι, αποδεικνύεται για άλλη μια φορά ότι η λαϊκή παράδοση έχει τις ρίζες της, σχεδόν πάντοτε, σε κάποιο πραγματικό γεγονός.  Εικόνα του ωραίου ερυθρόμορφου αγγείου και τοπογραφικό διάγραμμα της περιοχής Μουγγίλας όπου βρέθηκε, και όπως παρουσιάζονται στην παραπάνω δημοσίευση, παρατίθενται κατωτέρω.
Γιώργος Μπαρτζούδης -
 ©www.visaltis.net