Της Βασιλικής Τζεβελέκου

Γιατί ο περίφημος μακεδονικός τάφος που αποκαλύπτει βήμα βήμα η ανασκαφή στον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη Σερρών δεν ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο; «Πρέπει να κάνουμε την Ιστορία άνω-κάτω, να ξεχάσουμε τις ιστορικές πηγές και τις αναφορές του Διόδωρου για να πούμε ότι ο τάφος είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η φαντασία οργιάζει αυτές τις ημέρες, αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι», μας λέει ο καθηγητής και αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης, που ως γνωστόν έχει αποκαλύψει πέτρα πέτρα ολόκληρη την αρχαία Μεσσήνη.

Ο Πέτρος Θέμελης επισκέφτηκε από πέρυσι την αρχαία Αμφίπολη -μαζί με τον Σταύρο Μπένο καθώς το «Διάζωμα» στηρίζει οικονομικά την ανασκαφή- και τις επόμενες ημέρες αναμένεται να ταξιδέψει και πάλι κοντά

Περιττό να πούμε ότι η αρχαιολογική κοινότητα γελάει με όσα ακούει και διαβάζει αυτές τις ημέρες, θεωρώντας εντελώς ανυπόστατες τις θεωρίες περί τάφου Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάτι που ουδέποτε εξάλλου υπονόησαν οι ανασκαφείς. Ευσεβείς πόθοι ορισμένων που αναπαράγονται από κανάλια και έντυπα αφού, όπως και να το κάνουμε, ο Μεγαλέξανδρος «πουλάει» και στις ημέρες μας.

«Κάντε λίγο υπομονή, θα αποκαλυφθεί κάτι σημαντικό που θα σας αρέσει, αλλά μην κοιτάτε πολύ ψηλά κι απογοητευτείτε. Το μνημείο χρονολογείται μεταξύ 325 με 300 π.Χ. κι εκεί σταματάω», λέει με νόημα στην «Εφ.Συν.» ο Μιχάλης Λεφαντζής, αρχιτέκτονας της Α' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, ο οποίος συμμετέχει στις ανασκαφές που πραγματοποιούνται υπό την προϊσταμένη της ΚΗ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη.

Και συμπληρώνει: «Προχωράμε βήμα βήμα, στρώμα στρώμα. Ομως, είναι σημαντικό για εμάς ότι επιβεβαιώθηκαν οι ανακοινώσεις που έγιναν στα αρχαιολογικά συνέδρια του 2013 και του 2014. Αυτό που αποκαλύπτεται σήμερα είναι η συνέχειά τους». Ο Μιχάλης Λεφαντζής κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην εξαιρετική συνεργασία μεταξύ αρχαιολόγων και αρχιτεκτόνων. Στην ομάδα που συγκροτήθηκε από το 2009 και δουλεύει αθόρυβα αλλά με πάθος. «Δημιουργήθηκε μια ομάδα διαφορετικών επιστημονικών ειδικοτήτων που δούλεψε με εξαιρετικό τρόπο και κράτησε αυτά τα χρόνια χαμηλούς τόνους». Συμφωνεί απόλυτα ότι η δημοσιότητα των τελευταίων ημερών μόνον προβλήματα μπορεί να προκαλέσει στην ανασκαφή. Ακόμα και οι εκατοντάδες επισκέπτες που φτάνουν ακόμα και με πούλμαν για να δουν έστω από μακριά, με κιάλια, το σημαντικό εύρημα κι ας μην ξέρουμε ακόμα περί τίνος ακριβώς πρόκειται. Κι απευχόμαστε βεβαίως να γελοιοποιηθούμε εντός κι εκτός συνόρων μπροστά στο ενδεχόμενο ο τύμβος να είναι κενός.

Κι εδώ η ευθύνη βαραίνει αποκλειστικά τον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά. Γιατί έσπευσε να βρεθεί στον αρχαιολογικό χώρο μέσα στον καυτό Αύγουστο, ανεβάζοντας τον πήχη των προσδοκιών; Οσα ανακοίνωσε, δηλαδή ο περίβολος ύψους τριών μέτρων και περιφέρειας 497, φτιαγμένος σε τέλειο κύκλο και σμιλεμένος σε μάρμαρο Θάσου, το λιοντάρι της Αμφίπολης στην κορυφή του τύμβου (σ.σ. από ορισμένους αρχαιολόγους θεωρούνται ανεπαρκή τα στοιχεία της μελέτης που παρουσιάστηκαν), ήταν γνωστά ήδη από τον περσινό Αύγουστο. Το καινούργιο ήταν οι δύο Σφίγγες που με κομμένα φτερά και κεφάλια βρίσκονται έξω από την είσοδο. Ποιες πιέσεις οδήγησαν τον πρωθυπουργό να χάσει την υπομονή του και να μην αφήσει τους αρχαιολόγους να ολοκληρώσουν έστω την πρώτη φάση της έρευνας; Να διαπιστώσουν τουλάχιστον αν η πέτρα που σφράγιζε τον τάφο βρίσκεται ή όχι στη θέση της, ώστε να ξέρουμε αν έχει ή όχι συληθεί;

Σε ποιον ανήκει τελικά ο τάφος; Την απάντηση θέλουμε όλοι να μάθουμε, αλλά η επιστημονική κοινότητα δεν βιάζεται μέχρι να συλλέξει τα απαραίτητα στοιχεία. Οπως μας εξήγησε ο Πέτρος Θέμελης, θεωρείται πιο πιθανό να είναι κάποιου εκ των στρατηγών ή των ναυάρχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου με καταγωγή από την Αμφίπολη κι όχι της γυναίκας του Ρωξάνης και του γιου τους Αλεξάνδρου Δ’, τους οποίους δολοφόνησε με δόλο ο Κάσσανδρος. «Δεν μπορεί να θάβεις μεγαλοπρεπώς τη γυναίκα που δολοφονείς». Το δαπανηρό έργο της μνημειακής κατασκευής θα μπορούσε να εκτελέσει κάποιος από τους στρατηγούς και τους μεγάλους εταίρους του Μακεδόνα βασιλέα που τον είχε ακολουθήσει στη μεγάλη εκστρατεία κι επέστρεψε νωρίς. «Οι μεγάλοι εταίροι του Μ. Αλεξάνδρου που γύριζαν γεμάτοι χρυσάφι από την Ανατολή μπορούσαν να φτιάξουν τέτοιους μνημειακούς τάφους. Υπάρχει περίβολος 300 μέτρων στο Αρχοντικό της Δυτικής Μακεδονίας στα ευρήματα του αρχαιολόγου Παύλου Χρυσοστόμου. Συνηθίζονταν αυτοί οι περίβολοι σε τάφους ισχυρών ανδρών και ηγεμόνων. Η Αμφίπολη ήταν σημαντικός τόπος για τους Μακεδόνες. Οι βασιλείς κατά κανόνα θάβονταν στις Αιγές. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι ανήκει στον Κάσσανδρο, αλλά ως πανίσχυρος βασιλιάς θα έπρεπε να έχει ταφεί στις Αιγές ή στην Πέλλα», λέει ο Πέτρος Θέμελης. Υπογραμμίζει ότι οι δύο Σφίγγες στην είσοδο σαφώς παραπέμπουν στην Αίγυπτο, αφού συμβόλιζαν τους φύλακες του Κάτω Κόσμου, ενώ αντίστοιχα ταφικά μνημεία με θαλάμους, δρόμους, σκαλιά, Σφίγγες κι άλλα ζώα συναντάμε συνήθως στην Αλεξάνδρεια του 3ου αιώνα.

v.tzevelekou@efsyn.gr