Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται αυτές τις ημέρες το δημοτικό διαμέρισμα της Αγίας Ελένης του δήμου Σκουτάρεως, όπου για μια ακόμη χρονιά αναβιώνουν τα Αναστενάρια.
Οι προετοιμασίες για το έθιμο ξεκίνησαν από την Παρασκευή, παραμονή της γιορτής των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Σήμερα το βράδυ, θα είναι το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εθίμου. Οι αναστενάρηδες ως σύγχρονοι Βάκχοι χριστιανοί, θα περπατήσουν στα κάρβουνα χωρίς να υποστούν το παραμικρό έγκαυμα.
Χιλιάδες  οι επισκέπτες, οι οποίοι θα δουν από κοντά το εξαιρετικό παραδοσιακό έθιμο, που παρουσιάζει ενδιαφέρον, τόσο από λαογραφικής όσο και από θρησκευτικής άποψης.
Το έθιμο αυτό έχει την αρχή του στην αρχαιότητα, που οπωσδήποτε αποτελεί συνέχεια λατρευτικών τελετών, προς τιμή του θεού Διόνυσου. Αυτό προκύπτει από την ομοιότητα των εθίμων που γινόταν τότε, αλλά και εξακολουθούν να γίνονται και τώρα, όπως η θυσία του ταύρου, η χρησιμοποίηση του ιαματικού νερού, των αγιασμάτων, ο χορός, τα όργανα, η φωτιά.
Οι αναστενάρηδες, έχουν ώς ανώτατο αρχηγό τους το "αναστενάρικο εικόνισμα του Αγίου" και ανώτατο ιεράρχη τους, τον Αρχιαναστενάρη.
Οι εικόνες που κουβαλούν οι αναστενάρηδες μαζί τους, είναι οι λεγόμενες "χάρες" και παριστάνουν το ιερό ζεύγος των Αγίων και οι οποίες τους δίνουν την ικανότητα να βαδίζουν στη φωτιά.
Παρατηρώντας τον χορό των αναστενάρηδων, σ’ όλη τη διάρκεια του εθίμου, μπορεί να ταξινομηθεί σε τρεις φάσεις: α) πριν την πυροβασία β) κατά το ξεκίνημα και γ) κατά την επιστροφή από την πυροβασία.

Ο χορός αρχίζει μέσα στο κονάκι, (δηλ. τα σπίτια των αρχιαναστενάρηδων, όπου φυλάσσονται οι εικόνες των Αγίων), όπου τελείται η αγρυπνία και γενικώς η προετοιμασία των μυστών γιά την οιστροπληξία. Αυτή κορυφώνεται στις 21 Μαΐου και παρέχει τη δυνατότητα της πυροβασίας, καθώς επίσης, εξασφαλίζει στους πιστούς την ακαΐα. Ο χορός αρχίζει συγκεκριμένα, από τότε που οι "χάρες" εγκαλούν τον αναστενάρη. Όταν λένε οτι "η εικόνα εγκαλεί τον καθαρό άνθρωπο", εννοούν οτι ο προσκαλεσμένος αισθάνεται μέσα του την ανάγκη να χορέψει αδίστακτα και αφοσιωμένα, μαζί με τις "χάρες".
Αφού, λοιπόν, συμβούν όλα αυτά, οι αναστενάρηδες αρχίζουν τον χορό. Κάνουν βήματα μπροστά (τροχαίους και ιάμβους ) και γυρίζουν όμοια πίσω, χτυπώντας τα πόδια ρυθμικά, πότε ελαφρά, πότε βαριά, υψώνουν τα χέρια δεκτικά, τα συμπλέκουν πάνω από το κεφάλι, τα φέρνουν πλάγια, σκύβουν γυρτά προς το ένα μέρος.
Τέλος, κάποτε, παύει ο χορός. Τότε, σταυροκοπιούνται, κάνουν μετάνοιες, θυμιατίζουν και αποσύρονται σε μιά γωνιά σιωπηλοί.
Τα όργανα παίζουν όλη αυτή την ώρα της αγωνίας τους και οι παρόντες τραγουδούν.
Στα αναστενάρια, οι οργανοπαίκτες είναι η μεγάλη δύναμη, που οδηγεί τους χορευτές στο ρυθμό και τους συγκλονίζει και τους οιστρηλατεί. Κι αυτοί οι ίδιοι είναι μυημένοι, παίζουν τα όργανα τους με πάθος, συγκλονίζονται οι ίδιοι, συμπάσχουν, σκύβουν, υψώνουν το κεφάλι με τα μάτια ψηλά, καμπουριάζουν και με τα πόδια κρατούν το ρυθμό, χωρίς κανάνα παραπάτημα.
Τα όργανα τους είναι η γκάιντα, η λύρα, το νταούλι και το καβάλι, που σήμερα δεν υπάρχει.
Η πομπή ξεκινά από το κονάκι. Έξω, στον αυλόγυρο του κονακιού, σχηματίζεται ο κυκλικός χορός. Ενώ τα όργανα παίζουν και το βήμα ρυθμίζεται από την έρρυθμη μουσική, βγαίνουν χορεύοντας οι αναστενάρηδες, προηγουμένου του αρχιαναστενάρη, κατευθυνόμενοι από το κονάκι προς το αλάνι. Εκεί τα όργανα παίρνουν θέση γύρω από τη φωτιά.
Αφού οι αναστενάρηδες χορεύοντας καλύψουν τρεις γύρους γύρω από τη θρεκιά, ξεκινούν την πυροβασία. Ο χορός κατά την πυροβασία είναι σε ρυθμό 2/4 και οργιώδης, χαρακτηριζόμενος από πολλά γρήγορα πηδήματα, με μικρά βήματα και περιστροφές. Ο χορός τους διαρκεί γύρω στις δύο με τρεις ώρες, ώσπου δηλαδή, να σβήσουν τη φωτιά.
Η επιστροφή γίνεται και πάλι πομπική. Οι αναστενάρηδες χορεύουν, έως ότου όλη η πομπή φθάσει στο κονάκι. Μετά την εναπόθεση των εικόνων στο εικονοστάσιο, ξαναρχίζει ο χορός, όταν οι αναστενάρηδες με όλη τους την ψυχή, εκτελούν τον προτελευταίο του χορό.
Τέλος, ο αρχιαναστενάρης μαζί με τα όργανα, βγαίνει χωρίς τις εικόνες στον αυλόγυρο. Εκεί στήνεται ο ύστατος χορός. Τα όργανα και ο ρυθμός ανάβουν. Στον κυκλικό αυτό χορό προηγείται ο αρχιαναστενάρης και ακολουθεί ο μεγάλος κύκλος του λαϊκού χορού, που πηδούν ρυθμικά. Συμπληρώνοντας τους τρεις γύρους, ο αρχιαναστενάρης λύνει τον κύκλο και κάνει την απόλυση.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΕΘΙΜΟΥ
Το 1940 όταν για πρώτη φορά ο καθηγητής των ψυχικών ερευνών του Πανεπιστημίου της Αθήνας, ο Άγγελος Τανάγρας επισκέφτηκε αναστενάρηδες στη Μαυρολεύκη και συζήτησε μαζί τους για τη δημόσια παρουσίαση του εθίμου.

Ο Αγγελος Τανάγρας αφού τους έπεισε να τελέσουν την πυροβασία δημόσια πήρε την άδεια τόσο από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών όσο και από την αστυνομία και την 21η Μαΐου 1940 έγινε η πρώτη δημόσια παρουσίαση του εθίμου.

Μεσολαβεί ο β΄ παγκόσμιος πόλεμος και η κατοχή, και μετά την απελευθέρωση, το 1946 πηγαίνει στην Αγία Ελένη Σερρών και επανέρχεται το 1947 στη Μαυρολεύκη και πραγματοποιείται για δεύτερη φορά το έθιμο δημόσια.
Αυτή τη φορά μπήκε μέσα στη φωτιά με τις κάλτσες η αναστενάρισσα Ευγενία Αβράμη. Ο Άγγελος Τανάγρας αφού εξέτασε και πάλι τόσο τα πόδια των πυροβατών όσο και τις κάλτσες με λεπτομέρεια, δεν παρατήρησε φθορά του δέρματος ή κάκωση, αλλά ούτε και στις κάλτσες οι οποίες βρίσκονται στο Κέντρο Θρακικών και Βυζαντινών Μελετών στην Αθήνα.
Όπως επισημαίνουν, στα Αναστενάρια παίζει σημαντικό ρόλο η ίαση της ψυχής, καθώς επίσης και ο σεβασμός που αποδίδει ο κάθε Αναστενάρης. Στα πέλματά τους δεν παρατηρείται κανένα έγκαυμα, φαινόμενο που δεν επιδέχεται επιστημονική εξήγηση. Λέγεται ότι, αυτό οφείλεται σ' έναν χημισμό, που όμως παραμένει ακόμη άγνωστος στην επιστήμη.
 "Έχω μετρήσει τη θερμοκρασία της θράκας και τον χρόνο, κατά τον οποίο έρχεται σε επαφή το σώμα με τη φωτιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, που οι Αναστενάρηδες περνάνε γρήγορα, ο χρόνος, όντως, δεν είναι αρκετός για να προκληθεί έγκαυμα. Ωστόσο, υπάρχουν και εκείνοι που παραμένουν πολύ περισσότερο χρόνο πάνω στα αναμμένα κάρβουνα και δεν παθαίνουν εγκαύματα. Από την άλλη πλευρά, η επιφάνεια της φωτιάς δεν είναι επίπεδη, άρα μπορεί κανείς να πει ότι το πέλμα, κάθε φορά, έρχεται σε επαφή με τη φωτιά σε διαφορετικό σημείο. Ωστόσο, ούτε αυτό δίνει κάποια ικανοποιητική απάντηση στα ερωτήματα που τίθενται", υποστηρίζει ο νευρολόγος - ψυχίατρος, επ. καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο (ΑΠΘ), Θεόδωρος Μπαλλής, ο οποίος αφιέρωσε αρκετά χρόνια στο να μελετήσει το φαινόμενο.
 Όσο για τους επιστήμονες, που μιλούν για άλλα επίπεδα συνειδητότητας, στα οποία μετέρχονται οι Αναστενάρηδες, ο κ.Μπάλλης εμφανίζεται επιφυλακτικός. "Αυτό προϋποθέτει την ανατροπή των φυσικών νόμων, το οποίο επίσης δεν είναι κάτι που μπορεί να υποστηριχθεί με ευκολία", λέει.
 Σήμερα, το έθιμο αναβιώνει στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, στην Αγία Ελένη και στην Κερκίνη Σερρών, στη Μελίκι Ημαθίας και στη Μαυρολεύκη της Δράμας.