Πολλές φορές και από πολλούς η 11η Σεπτεμβρίου 2001 έχει αποκληθεί «η ημέρα που άλλαξε τα πάντα». Δώδεκα χρόνια μετά, ο κόσμος είναι, πράγματι, πολύ διαφορετικός. Είναι, όμως, έτσι λόγω της 11ης Σεπτεμβρίου ή για εντελώς... ανεξάρτητους με αυτήν λόγους; Το ερώτημα προσπαθεί να απαντήσει, επικαλούμενος και επιχειρήματα μελετητών της πολιτικής και του πολέμου, ο αρθρογράφος της «Guardian» Τζον Χένλι.

Παράλληλα, ο δημοσιογράφος του Al Jazerra English Μπάρναμπι Φίλιπς διερωτάται αν η 11η Σεπτεμβρίου ήταν ΤΟ ιστορικό γεγονός των πρώτων ετών του νέου αιώνα ή αν υπήρχαν άλλες εξελίξεις που επηρεάζουν την παγκόσμια πολιτική σκηνή σε σημαντικότερο βαθμό. Αλήθεια είναι ότι ακόμη και η καθημερινότητα, ή τουλάχιστον κάποιες ρουτίνες -στον τομέα των μέτρων ασφαλείας- όταν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε αεροπλάνο, έχουν αλλάξει για όλους μας. Θα είχαν αλλάξει χωρίς την 11η Σεπτεμβρίου;

Αυτό που η 11η Σεπτεμβρίου, πάντως, φαίνεται να έκανε πιο εύκολο ήταν η συναίνεση πολιτικών δυνάμεων και κοινού, στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, για το δεύτερο πόλεμο κατά του Ιράκ και την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν. Και αυτή η εξέλιξη, όμως, οδήγησε στην πολιτική ισχυροποίηση του Ιράν, το οποίο ένιωσε -ευλόγως- να απειλείται, οπότε και φρόντισε να οικοδομήσει οικονομικοπολιτικές συμμαχίες με άλλα κράτη, με αντιτιθέμενα προς τις ΗΠΑ συμφέροντα.

Μία αρνητική κληρονομιά της 11ης Σεπτεμβρίου για τον Ομπάμα, επισημαίνει ο Ανατόλ Λίβεν, ερευνητής στο τμήμα σπουδών πολέμου του King’s College του Λονδίνου, ήταν η μονόπλευρη πολιτική που ακολούθησε ο Μπους, επικεντρώνοντας την προσοχή του ιδίου και των κορυφαίων πολιτικών παραγόντων της χώρας του στη «μάχη κατά της τρομοκρατίας» και, πρακτικώς, εγκαταλείποντας χώρους ζωτικής σημασίας για τις ΗΠΑ -όπως η Λατινική Αμερική ή η Κίνα- σε εκπροσώπους μικρότερου διαμετρήματος. Οσο οι ΗΠΑ ασχολούνταν με πολέμους, λοιπόν, η Κίνα έχτιζε την ανάπτυξη και εξέλιξή της σε παγκόσμια οικονομική δύναμη.

Η εξέλιξη αυτή, σχολιάζει ο Μπάρναμπι Φίλιπς του Al Jazeera English, ήταν από μόνη της σημαντικότερη από την 11η Σεπτεμβρίου. Οπως ήταν και η οικονομική ανάδυση της Ινδίας, της Βραζιλίας και της Τουρκίας. Ή όπως ήταν η οικονομική κρίση στη Δύση, που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ το 2008 και συνεχίζεται σήμερα στην Ευρωζώνη. Ή, ακόμη, η Αραβική Ανοιξη, για την κατάληξη της οποίας γίνονται ακόμη πολλές εικασίες.

Υπάρχουν αναλυτές που συνδέουν την κρίση στη Δύση με το κόστος των πολέμων που έκανε. Με άλλους όμως να διαφωνούν, υποδεικνύοντας τα οικονομικά οφέλη από την εκμετάλλευση πόρων και έργων στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Οικονομολόγοι συνδέουν την οικονομική κρίση στη Δύση πολύ περισσότερο με το υπερκαταναλωτικό μοντέλο που είχε επικρατήσει σ’ αυτές τις κοινωνίες παρά με τους πολέμους. Με τη συζήτηση να συνεχίζεται, όμως, ο Φίλιπς βάζει μία ενδιαφέρουσα «άνω τελεία».

Ο πρώην πρωθυπουργός της Κίνας, Τσου Εν Λάι, είχε πει κάποτε ότι ήταν πολύ νωρίς να αξιολογηθεί η ιστορική σημασία της Γαλλικής Επανάστασης του 1789. Μήπως λοιπόν και για την 11η Σεπτεμβρίου 2001 απαιτείται κάποια υπομονή, μέχρι κανείς να καταλήξει στο κατά πόσο «άλλαξε τον κόσμο»;

Αλλαγές

Εχει μεσολαβήσει πάνω από μία δεκαετία από τα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, επιφέροντας αλλαγές στη ζωή των Αμερικανών, αλλά και με συνέπειες στον υπόλοιπο κόσμο. Ομως οι πέντε βασικότεροι τομείς που επηρεάστηκαν περισσότερο από την 11η Σεπτεμβρίου ήταν οι εξής:

1. Ταξίδια: Οι πιο έντονες αλλαγές παρατηρήθηκαν στα αεροπορικά ταξίδια, υπήρξαν όμως και συνέπειες στα ταξίδια με τρένο και αυτοκίνητο. Η αμερικανική Υπηρεσία Ασφαλείας Μεταφορών εφάρμοσε αυστηρότερες διαδικασίες ελέγχου, που προέβλεπαν κατευθυντήριες γραμμές για εξονυχιστικότερο έλεγχο επιβατών και αποσκευών. Οι υπηρεσίες ελέγχου αεροδρομίων εφοδιάστηκαν με ειδικά μηχανήματα σάρωσης, ελέγχοντας για όπλα ή άλλου είδους επικίνδυνα αντικείμενα. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου ανακαλύφθηκαν νέες απειλές για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, οι οποίες συνοδεύτηκαν και με νέες διαδικασίες, όπως την υποχρέωση των επιβατών να βγάζουν τα παπούτσια τους ή την απαγόρευση υγρών εντός του αεροσκάφους.

2. Υπουργείο Εσωτερικής Ασφαλείας: Ενας οργανισμός που πλέον είναι ευρέως γνωστός και η σύστασή του αποφασίστηκε μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα του Σεπτεμβρίου 2001. Ο νόμος Εσωτερικής Ασφαλείας 2002 συνδύαζε ή δημιούργησε περισσότερες από 200 κυβερνητικές υπηρεσίες. Ορισμένες από τις υπηρεσίες που υπάγονται στο υπουργείο Εσωτερικής Ασφαλείας περιλαμβάνουν την Εθνική Φρουρά, την Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνειακού ελέγχου, καθώς και την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Εκτάκτων Αναγκών.

3. Αντιισλαμικό κλίμα: Το Ισλάμ, η δεύτερη μεγαλύτερη θρησκεία στον κόσμο, απέκτησε για τους Αμερικανούς αρνητική χροιά μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Η Τζιχάντ έγινε συνώνυμος όρος με το Ισλάμ και ο νόμος της Σαρία άρχισε να συνδέεται με την τρομοκρατία, σημειώνουν Αμερικανοί πολιτικοί αναλυτές, στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου. Στη Βόρειο Αμερική, η τηλεόραση εκμεταλλεύτηκε τη μεταστροφή του κλίματος εναντίον της μουσουλμανικής κοινότητας, με νέες τηλεοπτικές παραγωγές, με σενάρια που βασίζονται σε μουσουλμανικούς χαρακτήρες.

4. Προστασία Απορρήτου: Ο πατριωτικός νόμος, οι εντατικές ανακρίσεις, οι επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, το σημείο μηδέν, οι Ταλιμπάν. Πρόκειται για ορισμένες από τις λέξεις που έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα στο μυαλό των Αμερικανών, εξαιτίας της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο πατριωτικός νόμος κατέστη πιο εύκολο για τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου να ελέγχουν ιατρικά, τηλεφωνικά και χρηματοοικονομικά αρχεία.

5. Το World Trade Center: Εχουν ήδη εγκαινιασθεί οι εργασίες για την ανοικοδόμηση του νέου World Trade Center. Το μνημείο της 11ης Σεπτεμβρίου έχει ολοκληρωθεί, όπως και το μουσείο, ενώ δύο πύργοι γραφείων -που θα στεγάζουν χιλιάδες εργαζομένους- αναμένεται να ολοκληρωθούν εντός του 2014.

Σε δύο τρισ. δολάρια υπολογίζεται το κόστος

Συνυπολογίζοντας τις απώλειες σε ανθρώπινες ζωές, που ξεπέρασαν τους 2.996, καθώς και τις ζημίες σε ακίνητη περιουσία και χαμένη παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, το οικονομικό κόστος για τις ΗΠΑ από την 11η Σεπτεμβρίου είχε υπερβεί τα 100 δισ. δολάρια. Εάν συμπεριλάβει κανείς και τις χρηματιστηριακές απώλειες, το ποσό προσεγγίζει τα δύο τρισ. δολάρια, σύμφωνα με υπολογισμούς Ινστιτούτου Αναλύσεων Διεθνούς Ασφαλείας (IAGS).

Η καταστροφή των τεσσάρων αεροσκαφών, αξίας 385 εκατ. δολαρίων, καθώς και η καταστροφή των κτηρίων στο World Trade Center, με κόστος αντικατάστασής τους μεταξύ τριών και 4,5 δισ. δολαρίων. Οι ζημίες που υπέστη το αμερικανικό Πεντάγωνο υπολογίζονται κοντά στο ένα δισ. δολάρια. Το κόστος απομάκρυνσης και καθαρισμού των συντριμμιών από τα συνεργεία υπερέβη το ένα δισ. δολάρια. Τα ομοσπονδιακά κονδύλια αντιμετώπισης του κινδύνου τρομοκρατικών επιθέσεων (αντιτρομοκρατικές συσκευές, κόστος των επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν) ανήλθαν στα σαράντα δισ. δολάρια.

Οι θέσεις εργασίας που χάθηκαν άμεσα λόγω των τρομοκρατικών επιθέσεων ανήλθαν στις 83.000, με χαμένους μισθούς ύψους 17 δισ. δολαρίων. Οι υλικές ζημίες ανήλθαν στα 21,8 δισ. δολάρια. Οι απώλειες για την πόλη της Νέας Υόρκης (χαμένες θέσεις εργασίας, χαμένοι φόροι, ζημίες στις υποδομές, κόστος καθαρισμού) εκτιμώνται στα 95 δισ. δολάρια. Οι απώλειες της ασφαλιστικής βιομηχανίας κοστολογήθηκαν στα σαράντα δισ. δολάρια, με τα χαμένα έσοδα από την κατακόρυφη πτώση της αεροπορικής κίνησης μετά την 11η Σεπτεμβρίου στα δέκα δισ. δολάρια.

Αυτό που όμως δεν μπορεί κανείς να υπολογίζει κανείς με ακρίβεια είναι το κόστος από την πτώση των διεθνών αγορών, με ανυπολόγιστες συνέπειες και για την παγκόσμια οικονομία.