Ἕνα ξεχασμένο «κιτρινισμένο» χειρόγραφο ποὺ βρέθηκε καταχωνιασμένο στὸ ἀρχεῖο τοῦ Παλατιοῦ τοῦ Τόπ Καπὶ μὲ τὸν κωδικὸ CI3, ἔκρυβε... ἱστορικὰ γεγονότα γιὰ τὰ τελευταῖα χρόνια τοῦ Βυζαντίου…

Σὲ αὐτὸ ὁ ἐξέχων Ἰμβριώτης γαιοκτήμο νας Κριτόβουλος, κατέγραψε τὰ ὅσα συνέβησαν τὰ δύο τελευταῖα χρόνια τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, δίνοντας σημαντικὲς πληροφορίες γιὰ τὴν κατάκτηση τῶν νησιῶν τοῦ Βορειοανατολικοῦ Αἰγαίου, βασιζόμενος στὰ προσωπικὰ του βιώματα ἀλλὰ καὶ σὲ ἀφηγήσεις συγχρόνων του.

Δὲν περιορίστηκε, ὅμως, μόνο σ’ αὐτά, ἀλλὰ συνέχισε νὰ καταγράφει καὶ τὰ ὅσα διαδραματίστηκαν κατὰ τὰ πρῶτα 17 χρόνια μετὰ τὴν Ἅλωση, βασιζόμενος σὲ πληροφορίες ποὺ εἶχε λόγῳ τῆς προσωπικῆς του σχέσης τόσο μὲ τὸν Πατριάρχη Γεννάδιο ὅσο καὶ μὲ τὸν νεαρὸ τότε Σουλτάνο Μώαμεθ τὸν Πορθητή.

Τὸ χειρόγραφο τοῦ Κριτόβουλου παρέχει σημαντικὲς πληροφορίες, οἱ ὁποῖες δὲν ἀπαντῶνται ἀλλοῦ, γιὰ θέματα, ὅπως εἶναι οἱ ἔριδες μεταξύ τῶν φόρου ὑποτελῶν κρατιδίων, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πτώσης τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, τὶς σχέσεις τους μὲ τοὺς Ὀθωμανοὺς ἢ τὸν ἀνταγωνισμὸ Βενετῶν-Γενοβέζων…

Δίνει ἀκόμη αὐθεντικὲς καὶ λεπτομερεῖς πληροφορίες γιὰ τὴν ἀνοικοδόμηση τοῦ Φρουρίου τῆς Ρούμελης, τὴν κατασκευὴ τῶν ὀβίδων, τὰ σημεῖα τοποθέτησης τῶν ἐπικεφαλῆς τοῦ στρατοῦ ποὺ πολιόρκησε τὴν πόλη καὶ τὴν πρώτη ὀβίδα ποὺ χρησιμοποιήθηκε ποτέ. Ὁ Κριτόβουλος συνέταξε τὴν πλέον εὐρεία καὶ ἀντικειμενικὴ ἱστορία τῆς περιόδου, ἐπωφελούμενος τόσο ἀπὸ Βυζαντινοὺς ὅσο καὶ Ὀθωμανοὺς αὐτόπτες μάρτυρες.